નરેન્દ્ર દાભોળકર- ભારતે પોતાના ધર્મગુરુઓને બચાવવા માટે દાભોલકરની હત્યા કરી હતી.
એક હત્યાની શરીરરચના–( The Anatomy of an Assassination)–
ભારત આધુનિક હોવાનો ડોળ કરવાનું પસંદ કરે છે. તે અવકાશ રોકેટ બનાવે છે, દેશભક્તિના ગુણગાન ઇસ્ટાગ્રામ પર ટ્વીટ કરે છે, અને ક્યારેક રાષ્ટ્રીય વિજ્ઞાન દિવસ પર વિજ્ઞાન વાંચે છે. પરંતુ આ કહેવાતી દંભી ચમકને ખંજવાળી નાખો, અને સ્ટાર્ટઅપના સૂત્રો નીચે એક જૂના" કાળા ડિબાંગવાદ વાદળો નીચે શ્યામ રાષ્ટ્ર છુપાયેલો છે - જેમાં દેશના ટોળા હજુ પણ નસીબ માટે નાગ કે સાપની પૂજા કરે છે, રાક્ષસો પર ગ્રહણોનો દોષ આપે છે, અને આજ્ઞાપાલનના બદલામાં ચમત્કારોનું વચન આપતા દેવદૂતોની સામે કતારમાં ઉભા રહે છે. બાબા સાહેબ આંબેડકરના' અમે ભારતના લોકોવાળા પ્રજાસત્તાકમાં નહી' પણ શ્રદ્ધાના તે પ્રજાસત્તાકમાં, એક માણસે "શા માટે?" પૂછવાની અક્ષમ્ય ભૂલ કરી.
ડૉ. નરેન્દ્ર દાભોળકર - ચિકિત્સક, તર્કવાદી, સુધારક - છદ્માવરણમાં ક્રાંતિકારી નહોતા. તેમણે કોઈ બંદૂક ઉપાડી ન હતી, કોઈ ધ્વજ ઉઠાવ્યો ન હતો, કોઈ ટોળાનું નેતૃત્વ કર્યું ન હતું. તેમનું શસ્ત્ર એક પ્રશ્ન હતું, અને આ ભૂમિમાં, તે કોઈપણ ગોળી કરતાં ઘાતક છે. તેમનું માનવું હતું કે સત્યને મંદિરોની જરૂર નથી, અને ન્યાયને ધાર્મિક વિધિઓની જરૂર નથી. એ માન્યતા માટે,સદર પ્રજાસત્તાકે એક ઓગસ્ટની વહેલી સવારે તેમને ફાંસી આપી અને તેને સંયોગ ગણાવ્યો. ગુનાના તે દ્રશ્યને બિલકુલ ગુનાહિત ખુની દશ્ય ન કહેવાય! તે સ્થળે તો દેશનો અંતરાત્મા સાક્ષાત્કાર પ્રગટ થયેલો હતો.
૨૦ ઓગસ્ટ ૨૦૧૩ ના રોજ, સવારે ૭:૩૦ વાગ્યે, પુણેના વિઠ્ઠલ રામજી શિંદે પુલ પાસે, મોટરસાયકલ પર સવારે બે માણસોએ શુદ્ધિકરણનું પવિત્ર કાર્ય કર્યું: તેઓએ બુદ્ધિને છાતીમાં ચાર ગોળી મારી. દાભોળકર પડી ગયા, હત્યારાઓ ભાગી ગયા, અને ભારત આગળ વધ્યું - ટ્વિટ કરીને શોક વ્યક્ત કર્યો, મીણબત્તીઓ પ્રગટાવી અને પછી ટેલિવિઝન પર પ્રસારિત ચમત્કારો તરફ વળ્યા. અડતાલીસ કલાકની અંદર, અચાનક નૈતિક તાવથી ગ્રસ્ત મહારાષ્ટ્ર સરકારે, દાભોળકરે એક દાયકા સુધી જે અંધશ્રદ્ધા અને કાળા જાદુ વિરોધી બિલ ઘડ્યું હતું તે પસાર કર્યું. એવું લાગતું હતું કે રાજ્યને તેની કરોડરજ્જુ શોધવા માટે લોહીની જરૂર હતી. તે કાયદા પરની શાહી દાભોલકરના બ્લડ પ્લાઝ્મા સાથે ભેળવવામાં આવી હતી - સ્વતંત્ર ભારતમાં પ્રથમ કાયદો જે તર્ક માટેની શહીદીમાંથી જન્મ્યો હતો. છતાં વિડંબના બાઈબલની હતી: પ્રજાસત્તાકે આખરે માનવ બલિદાનને ગેરકાયદેસર ઠેરવ્યું.
અંધશ્રધ્ધાનું અર્થકારણ– (ફેઇન્ચાઇઝ તરીકે શ્રદ્ધા)- (Faith as Franchise)-
ફક્ત એક ભગવાનની ઇચ્છા પ્રમાણે 'પવિત્ર–કમ– ધાર્મીક કામ કર્યા પછી મતાધિકાર તરીકે શ્રદ્ધા દાભોળકરની હત્યા કેમ થઈ તે સમજવા માટે, શ્રધ્ધા–અંધશ્રધ્ધાના અર્થતંત્રને સમજવું જોઈએ. ભારતમાં અંધશ્રદ્ધા કોઈ ગ્રામીણ અવશેષ નથી - તે એક કોર્પોરેટ ધર્મ છે, ખાનગી જેટ અને કેબિનેટ કનેક્શન ધરાવતા ધર્મગુરુઓ દ્વારા ચલાવવામાં આવતો ફ્રેન્ચાઇઝ મોડેલ. જ્યોતિષશાસ્ત્ર ખગોળ ભૌતિકશાસ્ત્ર કરતાં વધુ એરટાઇમ વેચે છે. ચમત્કારિક પાણી દવા કરતાં વધુ વેચાય છે. મંત્રીઓ બાબાઓ સમક્ષ એવી રીતે લાઇન લગાવે છે જાણે લોકશાહી પોતે જ જીવન સહાયક યંત્ર(વેન્ટીલેટર) પર હોય. અને દર વખતે જ્યારે દાભોલકરે તેમાંથી એકનો પર્દાફાશ કર્યો - જાહેર કર્યું કે "પવિત્ર રાખ" એક રાસાયણિક યુક્તિ હતી, "દૈવી ઉપચાર" સ્યુડોસાયન્સ હતા, તે "કબજો કે ધુણવું તે માનસિક બીમારી હતી - ત્યારે તે ફક્ત શ્રદ્ધા પર હુમલો કરી રહ્યા ન હતા; તે રોકડ પ્રવાહને ધમકી આપી રહ્યા હતા. ભારતમાં, ધર્મગુરુઓ આધ્યાત્મિક વ્યક્તિઓ નથી; તેઓ અજ્ઞાનના શેરધારકો છે, રાજકારણ દ્વારા સુરક્ષિત છે, મીડિયા દ્વારા સમર્થિત છે અને અંધશ્રદ્ધા દ્વારા સબસિડી આપવામાં આવે છે. (In India, godmen are not spiritual figures; they are shareholders of ignorance, protected by politics, endorsed by media, and subsidized by superstition.)તેથી જ્યારે દાભોલકરે શ્રદ્ધાના નામે શોષણ સામે કાયદો બનાવવાની માંગ કરી, ત્યારે તેઓ ધર્મને બદનામ કરી રહ્યા ન હતા - તે એક સામ્રાજ્યને બદનામ કરી રહ્યા હતા.
(૩) દંભનું રાજકીય ધર્મશાસ્ત્ર ( The Political Theology of Hypocrisy)-
"ભારતીય સંસ્કૃતિ" નો બચાવ કરવાનો દાવો કરનાર દરેક પક્ષ ભય અને શ્રદ્ધાના સમાન રસાયણશાસ્ત્ર પર ખીલે છે. તેમના માટે, ધર્મગુરુઓ ચૂંટણી સંપત્તિ છે: તેઓ મેનિફેસ્ટો કરતાં વધુ ઝડપથી મત એકત્રિત કરે છે. જ્યારે દાભોલકરે બિલ રજૂ કર્યું, ત્યારે ભાજપ અને શિવસેનાએ "હિન્દુ વિરોધી!" બૂમ પાડી; કોંગ્રેસે "ખૂબ સંવેદનશીલ" બૂમ પાડી. અવિચારી પ્રજાસત્તાકમાં, ગરીબોને છેતરપિંડીથી બચાવવા એ નિંદા છે, પરંતુ જાહેર પૈસાથી મંદિરો બનાવવા એ વિકાસ છે. દાભોલકરના શાંત જવાબે તેમના ઘોંઘાટને કાપી નાખ્યો:"જો અંધશ્રદ્ધા સામે લડવું એ ધર્મ વિરોધી છે, તો પ્રામાણિકતા પોતે જ પાખંડ બની ગઈ છે." તેઓ શ્રદ્ધા વિરોધી નહોતા; તેઓ છેતરપિંડી વિરોધી હતા. પરંતુ ભાવનાઓના વ્યસની રાષ્ટ્રમાં તે ભેદ ઘાતક છે.
(૪) બુલેટનું મૃત્યુ( The Bullet's Afterlife)–હત્યા પછીના વર્ષો પછી, તપાસ નૈતિકતાના નાટક જેવી વાંચવામાં આવે છે. ગોળીબાર કરનારાઓ સનાતન સંસ્થા - હિન્દુ જનજાગૃતિ સંસ્થા નેટવર્કના મોહરા હતા - જે સંગઠનો જાહેરમાં શાંતિનો ઉપદેશ આપે છે અને ખાનગીમાં નફરત ઉત્પન્ન કરે છે. તે જ ઇકોસિસ્ટમે ગોળીઓ ઉત્પન્ન કરી જેણે પાછળથી ગોવિંદ પાનસરે, એમ. એમ. કલબુર્ગી અને ગૌરી લંકેશને શાંત કરી દીધા. ચાર હત્યાઓ, એક વિચારધારા: એવી માન્યતા કે વિચારોને મારી શકાય છે. પરંતુ તેઓએ ખોટી ગણતરી કરી. માર્યા ગયેલા દરેક તર્કવાદી શહીદ બન્યા છે, દરેક મૃત્યુ પ્રજાસત્તાકને તેની કાયરતા દર્શાવતો અરીસો છે. દાભોળકરનું ભૂત હજુ પણ ભારતના રસ્તાઓ પર ફરે છે - ભાવના તરીકે નહીં, પરંતુ એક પ્રશ્ન તરીકે: "તમે ક્યાં સુધી ઘૂંટણિયે પડશો?"
(૫) રોગનો ઉપાય–The Diagnosis–Dabholkar's training as a doctor shaped his activism.
ડોક્ટર તરીકે દાભોલકરની તાલીમે તેમની સક્રિયતાને આકાર આપ્યો. તેમણે અંધશ્રદ્ધાને રોગવિજ્ઞાન તરીકે ગણી: ભયનો ચેપ, અસમાનતાનું લક્ષણ, અજ્ઞાનનું પુનરાગમન. તેમનો પ્રિસ્ક્રિપ્શન સરળ હતો - વૈજ્ઞાનિક સ્વભાવ - એક શબ્દ જે બંધારણના અનુચ્છેદ 51A(h) માં દફનાવવામાં આવ્યો હતો, ભૂલી ગયેલી રસીની જેમ. તેઓ માનતા હતા કે કારણ (રીઝન)વગરની લોકશાહી ફક્ત ધીમી ગતિએ ટોળાનું શાસન છે.પરંતુ આજે, તે રસી સમાપ્ત થઈ ગઈ છે. મંત્રીઓ ગૌમૂત્ર ઉપચારને પ્રોત્સાહન આપે છે, યુનિવર્સિટીઓ હસ્તરેખાશાસ્ત્ર શીખવે છે, અને ટીવી એન્કર્સ સાક્ષાત્કાર જ્યોતિષ વેચે છે. દર્દી, પ્રજાસત્તાક, જીવન આધાર પર( વેન્ટીલેટર) પર પાછું આવ્યું છે.આ પ્રજાસત્તાક પાસેથી વેન્ટીલેટર જે ક્ષણે કાઢી નાંખશો પછી ડચકાં ખાઇને ટુંક સમયમાં મોતને હવાલે થઇ જશે.
(૬) રેશનાલિસ્ટ્સ કેવી રીતે બદલો લેશે? ( The Rationalist's Revenge)
તે બધા દાભોલકરવાદીઓનો બદલો બંદૂકો સાથે નહીં, પરંતુ મેમરી સાથેનો પ્રકાર. સમગ્ર મહારાષ્ટ્રમાં, સ્કૂલનાં બાળકો દાભોલકરના વિજ્ઞાન પ્રદર્શનો કરે છે. ગામડાં દર વર્ષે અંધશ્રદ્ધા નિર્મૂલન દિનની ઉજવણી કરે છે. યુવા કાર્યકરો YouTube પર દેવતાઓનો પર્દાફાશ કરે છે. દરેક પ્રયોગ, દરેક ખોટો ચમત્કાર, પુનરુત્થાન છે. દાભોલકર હવે માણસ નથી; તે એક પદ્ધતિ છે. તમે શરીરની હત્યા કરી શકો છો, પણ તમે કોઈ સમીકરણને પકડી શકતા નથી. "તમે મને મારી શકો છો," તેમણે એક વાર કહ્યું હતું, "પરંતુ તમે જેના માટે હું છું તેને મારી શકતા નથી. તમે કોઈ વિચારને ગોળી મારી શકતા નથી."
( વધુ બીજા ભાગમાં)
—--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
