ભાગ –૪. સાવરકરનામા(૧૯૧૦–૧૯૪૮)
વિનાયક દામોદર સાવરકર( જન્મ૧૮૮૩–અવસાન૧૯૬૬)
બ્રીટિશ સરકાર સામે સાવરકરે બે ગુના કર્યા હતા.એક મદનલાલ ધીંગારાને મદદ કરીને ઇગ્લંડમાં ગોરા ઓફિસરનું ખુન કરવામાં અને બીજું પેરીસથી છુપી રીતે નાસિકમાં રીવોલ્વર મોકલીને નાસિકના ડીસ્ટ્રીક્ટ મેજીસ્ટ્રેટ જેકસનનું ખુન કરાવવામાં રિવોલ્વર પુરી પાડવાનું વિ. સાવરકરને કુલ ૫૦વર્ષની સજા કરવામાં આવી હતી. બંને ગુનાઓ સાવરકરે પોતે કર્યા છે તેવી કબુલાત સાવરકરે કરેલી હતી.
૪–૦૭–૧૯૧૧થી ૬–૧– ૧૯૨૧સુધી અંદામાનની જેલમાં. ૧૯૨૧ થી ૧૯૨૪ રત્નાગીરી જેલમાં. આ સમયગાળા દરમ્યાન કુલ દસ દયાની અરજીઓ કરી હતી.અનુક્રમે પહેલી, વર્ષ ઓગસ્ટ૧૯૧૧(જેલમાં આવ્યા પછી દોઢ જ માસમાં) બીજી ઓકટોબર ૧૯૧૨,ત્રીજી નવેંબર ૧૯૧૩,ચોથી ઓક્ટોબર૧૯૧૭,પાંચમી૧૯૧૮,છઠ્ઠી ૧૯૧૯ અને સાત,આઠ જાન્યુઆરી અને માર્ચ૧૯૨૦. આ ઉપરાંત સાવરકરની પત્ની અને તેના ભાઇની પત્નીએ સ્વતંત્ર દયાની અરજીઓ કરી હતી.કુલ દસ દયાની અરજો કરી હતી. બ્રીટિશ રાજ્યના આશરે ૨૦૦ વર્ષ કરતાં વધુ સમયમાં સાવરકર અને તેના કુટુંબના જેટલી દયાની અરજીઓ કોઇ હિંસક ક્રાંતિકારી કે ગાંધીવાદી અહિંસક ક્રાંતિકારીએ જેલમાંથી છુટવા માટે કરી ન હતી.તો પણ " વીર"(?) નું આભુષણતો સાવરકરને ફાળે જ જાય છે. સાવરકરે પોતાની દયાની અરજોમાં શું શું લખ્યું છે.[BS1] સ્વતંત્ર સંગ્રામની કરોડરજ્જુ જ ભાંગી નાંખે તેવું આ "વીરે" જે લખ્યું છે તે પહેલાં શહીદે આઝમ 'ભગતસીંહ'ની કક્ષાના શહીદોએ જે લખ્યું છે તેને શ્રધ્ધાંજલી રુપે આપણે આજે વાંચી તો લઇએ!
(૧) મદનલાલ ધીંગારા–ઉં વ ૨૫. લંડનના "ઇંડીયા હાઉસ"માં ટી પાર્ટી માટે બોલાવીને ગોરા અંગ્રેજ' સર કર્ઝન "Wyllie"ને પોઇંટ બ્લેન્ક ગોળી મારી અને મારી નાંખ્યા.
" કબૂલ કરું છું કે બીજા દિવસે મેં દેશભક્ત ભારતીય યુવાનોના અમાનવીય ફાંસી અને દેશનિકાલનો બદલો લેવા માટે અંગ્રેજોનું લોહી વહેવડાવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. આમાં મેં મારી પોતાની ફરજ સિવાય બીજું કંઈ વિચાર્યું નથી. હું માનું છું કે વિદેશી બંદુકોની બેયોનેટથી દબાયેલો દેશ કાયમી યુદ્ધની સ્થિતિમાં છે. કારણ કે ખુલ્લી લડાઈ નિઃશસ્ત્ર જાતિ માટે અશક્ય બની જાય છે, તેથી મેં મારી પિસ્તોલ કાઢી અને ગોળીબાર કર્યો.
એક હિન્દુ તરીકે, મને લાગે છે કે મારા દેશ સાથે કરવામાં આવેલું અન્યાય ભગવાનનું અપમાન છે. તેનું કારણ રામનું કારણ છે. તેની સેવા શ્રી કૃષ્ણની સેવા છે. સંપત્તિ અને બુદ્ધિમાં ગરીબ, મારા જેવા પુત્ર પાસે માતાને પોતાના રક્ત સિવાય બીજું કંઈ આપવાનું નથી અને તેથી મેં તેની વેદી પર તે જ બલિદાન આપ્યું છે. ભારતમાં જરૂરી એકમાત્ર પાઠ એ છે કે મારી શહાદતમાં મરવાનું અને ગૌરવ કેવી રીતે લેવું તે શીખવું.
મારી એકમાત્ર પ્રાર્થના છે કે હું એ જ માતાના જન્મથી પુનર્જન્મ પામું અને જ્યાં સુધી હેતુ સફળ ન થાય ત્યાં સુધી હું એ જ કારણમાં ફરીથી મૃત્યુ પામું, અને તે માનવતાના ભલા અને ભગવાનના મહિમા માટે મુક્ત રહે. વંદેમાતરમ.
તા,ક, તે સમયના ઇંગ્લેંડના વડાપ્રધાન લોઇડ જ્યોર્જ અને વિનસ્ટન ચર્ચિલ બંનેએ મદનલાલ ધિંગારાની ફાંસી પહેલાંના કબુલાતનામું અંગે આ પ્રમાણે પ્રત્યાઘાત આપ્યો હતો.– " It was among the finest ever made in the name of patriotism."
ભગતસીંગ(ઉ વ ૨૩.)ની ફાંસી પહેલાંની રજુઆત–
પંજાબના રાજ્યપાલને -
ભગતસીંગ કહે છે કે તેઓ અને તેમના સાથીઓ ઇગ્લેંડના રાજા સામે યુદ્ધ કરવા બદલ દોષિત છે.ન્યાય દ્વારા, આપણે યુદ્ધના કેદી છીએ. ઠીક છે, પરંતુ આપણું યુદ્ધ ચાલુ રહેશે. તે જુદા જુદા સમયે જુદા જુદા સ્વરૂપો ધારણ કરી શકે છે. તે હવે ખુલ્લું, હવે છુપાયેલું, હવે સંપૂર્ણ આંદોલનકારી, હવે ઉગ્ર જીવન અને મૃત્યુનો સંઘર્ષ બની શકે છે.
લોહિયાળ કે તુલનાત્મક રીતે શાંતિપૂર્ણ, તે કયા માર્ગને અપનાવવો તે પસંદ કરવાનું તમારા પર નિર્ભર છે. તમને ગમે તે પસંદ કરો. પરંતુ ક્ષુદ્ર ( Petty)(અયોગ્ય)અને અર્થહીન નૈતિક વિચારધારાઓને ધ્યાનમાં લીધા વિના તે યુધ્ધ સતત ચલાવવામાં આવશે!
જ્યાં સુધી સમાજવાદી પ્રજાસત્તાક સ્થાપિત ન થાય અને વર્તમાન સામાજિક વ્યવસ્થા સંપૂર્ણપણે સામાજિક સમૃદ્ધિ પર આધારિત નવી સામાજિક વ્યવસ્થા દ્વારા બદલવામાં ન આવે અને આમ દરેક પ્રકારના શોષણનો અંત ન આવે ત્યાં સુધી તે હંમેશા નવા જોશ, વધુ હિંમત અને અડગ નિશ્ચય સાથે રહેશે.
મારા મત મુજબ માનવજાત વાસ્તવિક અને કાયમી શાંતિના યુગમાં પ્રવેશી રહી છે.ખૂબ જ નજીકના ભવિષ્યમાં અંતિમ યુદ્ધ લડવામાં આવશે અને અંતિમ સમાધાન થશે.મૂડીવાદી અને સામ્રાજ્યવાદી શોષણના દિવસો ગણતરીના છે. યુદ્ધ ન તો આપણી સાથે શરૂ થયું હતું અને ન તો આપણા જીવન સાથે સમાપ્ત થવાનું છે. તે ઐતિહાસિક ઘટનાઓ અને હાલના વાતાવરણનું અનિવાર્ય પરિણામ છે.
આપણું નમ્ર બલિદાન એ સાંકળની એક કડી હશે જે (જતીન) દાસના અપ્રતિમ બલિદાન અને કોમરેડ ભગવતી ચરણના સૌથી દુ:ખદ પરંતુ ઉમદા બલિદાન અને આપણા યોદ્ધા ચંદ્રશેખર આઝાદના ગૌરવપૂર્ણ મૃત્યુ દ્વારા ખૂબ જ સચોટ રીતે સુશોભિત કરવામાં આવ્યું છે.
આપણા ભાગ્યના પ્રશ્નના સંદર્ભમાં, કૃપા કરીને અમને કહેવા દો કે જ્યારે તમે મૃત્યુદંડ આપવાનો નિર્ણય લીધો છે, ત્યારે તમે ચોક્કસપણે તે કરશો. તમારા હાથમાં સત્તા છે અને શક્તિ આ દુનિયામાં સૌથી મોટું વાજબીપણું છે. અમે જાણીએ છીએ કે "શક્તિ સાચી છે"( Might is right") સૂત્ર તમારા માર્ગદર્શક સૂત્ર તરીકે કામ કરે છે. અમારી સમગ્ર ટ્રાયલ તેનો ન્યાયી પુરાવો હતો. અમે નિર્દેશ કરવા માંગતા હતા કે તમારી કોર્ટના ચુકાદા મુજબ અમે યુદ્ધ કર્યું હતું અને તેથી યુદ્ધ કેદીઓ હતા. અને અમે એવો દાવો કરીએ છીએ કે અમારી સાથે આવું વર્તન કરવામાં આવે, એટલે કે ફાંસી આપવાને બદલે ગોળી મારીને મારી નાંખવામાં આવે. તમારી કોર્ટે જે કહ્યું તે ખરેખર સાર્થક હતું તે સાબિત કરવાનું તમારા પર છે. અમે વિનંતી કરીએ છીએ અને આશા રાખીએ છીએ કે તમે ખૂબ જ કૃપા કરીને લશ્કરી વિભાગને આદેશ આપશો કે તેઓ તેમની ટુકડી મોકલે અને અમને ફાંસીને બદલે બંદુકની ગોળી મારી ઉડાવી દે!
તમારા ભગતસિંહ..
ભગતસીંગનો બીજો પત્ર.
તેને 23 માર્ચ 1931ના રોજ ફાંસી આપવામાં આવશે. તેની ફાંસીના આગલા દિવસે, તે તેના સાથીઓને એક પત્ર લખે છે. તેણે લખેલો છેલ્લો પત્ર છે.
સાથીઓ,
જીવવાની ઈચ્છા મારામાં પણ હોવી જોઈએ તે સ્વાભાવિક છે, હું તેને છુપાવવા માંગતો નથી. પણ હું એક શરતે જીવતો રહી શકું છું કે હું કેદમાં કે કોઈ બંધન સાથે જીવવા માંગતો નથી.
મારું નામ હિન્દુસ્તાની ક્રાંતિનું પ્રતીક બની ગયું છે, અને ક્રાંતિકારી પક્ષના આદર્શો અને બલિદાનોએ મને ખૂબ જ ઊંચો કરી દીધો છે-એટલો ઊંચો કે હું જીવિત હોવાની સ્થિતિમાં ચોક્કસપણે ઊંચો ન હોઈ શકું.
આજે મારી નબળાઈઓ લોકોને દેખાતી નથી. જો હું ફાંસીમાંથી છટકી જઈશ, તો તે સ્પષ્ટ થઈ જશે અને ક્રાંતિનું પ્રતીક કલંકિત થઈ જશે, અથવા કદાચ નાબૂદ થઈ જશે. પરંતુ હિંમત સાથે ફાંસીના માંચડે ચઢવાથી હિન્દુસ્તાની માતાઓ ભગતસીંગ જેવા બાળકોની આકાંક્ષા કરશે અને દેશ માટે પોતાના જીવનનું બલિદાન આપનારાઓની સંખ્યા એટલી વધી જશે કે સામ્રાજ્યવાદી શક્તિઓ અથવા બધી શૈતાની શક્તિઓ માટે ક્રાંતિને રોકવી શક્ય બનશે નહીં.
અને હા, આજે પણ મને એક વિચાર આવે છે - કે મારા દેશ અને માનવજાત માટે કંઈક કરવાની જે આકાંક્ષા મારા હૃદયમાં હતી તેનો એક હજારમો ભાગ પણ હું પૂરો કરી શક્યો નથી. જો હું જીવતો અને મુક્ત રહી શક્યો હોત તો કદાચ મને તે સિદ્ધ કરવાની તક મળી હોત અને મેં મારી ઈચ્છાઓ પૂરી કરી હોત. આ સિવાય ફાંસીમાંથી બચવાની કોઈ લાલચ મારા પર આવી નથી. મારાથી વધુ ભાગ્યશાળી કોણ હોઈ શકે? આ દિવસોમાં હું મારી જાત પર ખૂબ ગર્વ અનુભવું છું. હવે હું ખૂબ જ આતુરતા સાથે અંતિમ પરીક્ષાની રાહ જોઈ રહ્યો છું. હું પ્રાર્થના કરું છું કે તે નજીક આવે.
તમારો સાથી ભગતસીંગ.
ભગતસીંગના સાથી રામપ્રસાદ બિસમલના ફાંસીના માંચડે પહોંચીને જલ્લાદ હુકમ કરે તે પહેલા આ શબ્દો બોલ્યા હતા. " શરફરોસી કિ તમન્ના અબ હમારે દિલ મેં હૈ."
ટૂંકી નોંધો સાથે સાવરકરની દયાની અરજીઓ.
(a) ભારતીય રાજનીતિના તાજેતરના વિકાસ અને સરકારની સમાધાનકારી નીતિએ ફરી એકવાર બંધારણીય રેખા ખોલી નાખી છે. હવે હૃદયમાં ભારત અને માનવતાનું ભલું ધરાવનાર કોઈ પણ વ્યક્તિ આંખ આડા કાન કરશે નહીં કે જેણે 1906-1907ની ભારતની ઉત્તેજિત અને નિરાશાજનક પરિસ્થિતિમાં આપણને શાંતિ અને પ્રગતિના માર્ગથી ભ્રમિત થઇને હિંસક માર્ગ પસંદ કર્યો હતો.
(b) તદુપરાંત, બંધારણીય લાઇનમાં મારું રૂપાંતર ભારત અને વિદેશમાં તે બધા ગેરમાર્ગે દોરાયેલા યુવાનોને પાછા લાવશે. જેઓ એક સમયે મને તેમના માર્ગદર્શક તરીકે જોતા હતા.
(c) હું સરકારની તેમને ગમે તે ક્ષમતામાં સેવા આપવા તૈયાર છું, કારણ કે મારું સદર પરિવર્તનમાં મારી દાનત શુધ્ધ છે. તેને ટેકો મારા અંતરાત્માના અવાજનો છે. તે પ્રમાણે મારું ભાવીવર્તન હશે.માત્ર શકિતશાળી સરકાર મા–બાપને જ દયાળુ બનવાનું પરવડી શકે છે અને તેથી પોતાના ઉડાઉ પુત્ર(the prodigal son)ને સરકાર(મા–બાપના)ના દરવાજા સિવાય બીજે ક્યાંથી પાછો આવી શકે? આશા છે કે આપશ્રી, માનનીય કૃપા કરીને આ મુદ્દાઓને ધ્યાનમાં લેશો."
(d) હું ખાત્રીપુર્વક કહું છું કે ભારતનો દરેક બુદ્ધિશાળી પ્રેમી ભારતના હિતમાં બ્રિટિશ લોકો સાથે હૃદયપૂર્વક અને વફાદારીથી સહકાર આપશે. તેથી જ મેં 1914 - જર્મની સામેના યુદ્ધમાં સ્વયંસેવક તરીકે મારી જાતને ઓફર કરી હતી.
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
